High importance but low interest - what to expect from the European elections

For financial markets, the direct impact from this week’s European elections should be limited. The indirect impact, however, should not be underestimated. Up to now, the interest for this week’s European elections remains very limited. Despite the fact that for the first time ever the biggest European parties each nominated a single front-runner to increase the ties with the voters (and Europe), the voter turnout will probably be lower than the 2009 all-time low of 43%. Since the first European elections in 1979, the importance and powers of the European Parliament has constantly increased, while at the same time voter turnout has plummeted. Back in 1979, the voter turnout was still 63%. Some commentators have argued that a further drop in the voter turnout could put the legitimacy of the European Union is at stake. At the same time, it has become an unpleasant tradition that European elections are often used as national protest votes. A closer look at the parties’ political manifestos shows that with the recent calm on financial markets and some improvement in peripheral countries, the economic crisis has not only disappeared from front page news but also seems to have lost importance to most political parties. Looking at the different party manifestos shows that on average the economic crisis is only the fourth or fifth important topic. Other topics like the environment or foreign policy often receive more attention. In short, the conservative parties propose a consolidation of the current crisis management, including the finalizing of the banking union. The Liberal Party has put forward more automatic sanction for the fiscal framework, while the Social-democrats are proposing the mutualizing of responsibilities in EMU but also an end to the Troika missions in its current set-up. The Green Party is still in favour of a debt redemption fund, Eurobonds and the separation of banks activities, while the left-wing socialists stand for the biggest u-turn in economic policies with debt forgiveness, an end to austerity and privatisation, direct government financing by the ECB and an end to the entire new fiscal framework. Obviously, in European elections, these manifestos and promises have to be taken with an even bigger pinch of salt than at national elections. First of all, the European Parliament has to confirm the next European Commission and its president but its influence on economic policies can be limited. Moreover, national party siblings do not necessarily subscribe to the European ideas of their same party family. This leads to a funny situation in which national party manifestos can differ from the European ones. From a financial market’s point of view, this week’s elections should have a first-round and a second-round impact. The first-round impact and markets’ main attention currently seems to focus on the results of the euro-sceptic parties at both the left- and right-wing political spectrum. Latest polls suggest that these parties altogether could take between 25% and 30% of the 751 European Parliament seats. Currently, it sometimes looks as if more attention is given to the smaller, extreme parties than to the others. In our view, it is also striking that political campaigns in Europe are often limited to whether to be in or out Europe or whether voters want more or less Europe than on details and policy options. Anyway, in our view, as long as euro-sceptic parties remain below or at the predicted 30% of all seats, the impact for markets and the European economy should be limited. Up to now, most euro-sceptic parties have not been able to develop a significant level of coordination, preventing them from having influence in actual policy decisions. Moreover, the remaining 70% of non-euro-sceptical parties will simply be forced to work closer together in the next mandate. In addition, let’s not forget that despite increased powers, the overall influence of the EP in the Brussels decision-making process is limited. While the first-round effects from this week’s election should be limited, the second-round effects could be more explosive. What are these second-round effects? In our view, these second-round effects are at least twofold. The first one could be an institutional clash. As often stressed during the election campaign, the next European Parliament will – for the first time ever – have to confirm the next president of the European Commission. This is why the big parties all nominated their own front-runner, who should then become the next Commission president. However, the Treaty text leaves some room for interpretation, stating that European governments nominate a candidate “taking into account the elections to the European Parliament”. This candidate will then be elected by European Parliament. Comments by some government leaders suggested that a compromise candidate should not be excluded, possibly leading to a clash between Parliament and the Council. The other second-round effect, and probably the biggest risk for the EU, markets and economic policies, will be indirect through the impact increasing populism has on domestic politics and, in turn, the position of governments towards Brussels. In this regards, the results in France, Italy and Greece will be very important as they could again derail national politics and policies, giving rise to renewed discussions and controversies about austerity, reforms and debt sustainability. All in all, in the near term, this week’s European elections should be a non-event for financial markets. However, the second-round and spill-over effects on national politics could bring back some shivers to Brussels and financial markets.

Feb industrial production - German economy is powering ahead

Full speed ahead. German industrial production continued the positive trend of the last months, increasing by 0.4% MoM in February. In January, industrial production grew by 0.7% MoM. On the year, industrial production is now up by 5%. The February increase was driven by the manufacturing sector (+0.5% MoM) and the production of intermediate goods (+1.3% MoM), while production in the energy and construction sector declined somewhat. Despite today’s drop of 0.1% MoM, the German construction sector is booming. Over the last four months, the construction sector has grown by a monthly average of 1.6% and order growth of more than 10% yoy suggests that the boom should continue. For the first quarter, construction should have been an important growth driver for the entire economy. Even if the sector would not grow at all in March, it could add around 0.5%-point to German GDP growth. More generally speaking, latest hard data has closed the gap between buoyant confidence indicators and weak economic activity. Since the start of the year, hard economic data has accelerated. Looking ahead, the German economy should gain further momentum. The formula for success is still the same: the labour market remains tight, order books are filled and inventories are at a 2 ½ -year low. The big unknown in this success formula remains domestic investment. Having been a drag rather than a push-factor for growth over the last years, domestic investment has started to gradually pick up last year. Gross operating surpluses at all-time highs, strong liquidity positions and some capital repatriation argue in favour of strong investment growth. On the other hand, however, capacity utilisation rates are only at, but not above, historical averages and recent surveys show that German companies hardly see equipment as a constraint for production. In our view, domestic investment should continue to pick up, but only at a subdued level. Investment growth this year should rather be a cyclical rebound than a structural shift. All in all, today’s numbers confirm once again that a strong growth performance, at least in the first quarter, is in the making. The German economy is powering ahead.

Germany (almost) has a new government

Germany is preparing for a grand coalition. After weeks of negotiations, the parties agreed on a coalition deal. Now, the SPD members will have to give the final green light. More than two months after the elections, Germany finally has a coalition deal. Early yesterday morning, the two Christian-democratic parties (CDU and CSU) and the socialdemocratic SPD reached a final coalition deal. The final deal is a 185-page package with lots of good descriptive analysis but also many meaningless words. Stripping down the coalition deal to the essentials, a couple of tangible issues and measures remain. The most remarkable measures are probably the introduction of a minimum wage of €8.50 starting in 2015 but with a transition period until 2017, the reduction of the retirement age to 63 years for persons with a work life of more than 45 years, a pension increase for mothers with children born before 1992, a principal agreement on a highway toll and changes to dual citizenships. In addition, the coalition deal includes several expenditure increases to build or renovate schools and childcare facilities, to modernize highways and to reintegrate long-term unemployed but also higher expenditures into development aid. These measures could amount to around €40bn (1.6% GDP). Interestingly, the coalition partners want to finance these additional expenditures without tax increases. In fact, the goal of a balanced fiscal balance remains unchanged. These calculations might work at the current juncture with strong economic growth and record high tax revenues. However, it is doubtful that the new expenditure plans could survive an economic downturn without higher taxes and/or increasing the fiscal deficit. While the announced measures for the domestic economy clearly reflect a socialdemocratic stamp combined with several presents, Germany’s European and Eurozone policies will not change with the new coalition. The coalition deal confirms the well-known approach of solidarity against solidity, meaning weaker Eurozone countries can be rescued but only if they implement structural reforms. Moreover, the coalition deal underlined Germany’s “no” to debt mutualisation, common Eurobonds, a debt redemption fund and a common deposit guarantee scheme. Fiscal consolidation will also remain a red thread. As regards to further Eurozone integration, the coalition deal remains rather vague. The big vision thing is still missing. Instead, the new government looks set to pursue the idea of reform contracts to create additional incentives for structural reforms, will push to exclude costs of future bank recapitalisations from fiscal deficit calculations and will rather slow down than accelerate the speed towards a banking union. Interestingly, the new coalition seems to add a new condition to direct bank recapitalisation through the ESM. The EU summit in the summer of 2012 agreed to allow for direct ESM bank recapitalization (after a bail-in cascade and national contributions) once the ECB has taken up its new role as bank supervisor in late-2014. The new German coalition only wants to agree to direct bank recapitalisation once the Eurozone has also agreed on a bank resolution mechanism. While Germany continues to commit to further Eurozone integration, it remains striking that every time concrete steps and measures have to be taken, it is often Germany which slows down the process. All in all, the coalition deal is what it was expected to be: a compromise. Whether the coalition will last, now depends on the ballot of SPD members, with the results expected in mid-December. As regards to the economic aspects of the coalition deal, it looks as if the new government’s focus is on redistributing the harvest of earlier economic reforms, rather than using the economic good times for new structural reforms. The short-term impact on the economy should be positive. However, in the longer term, the coalition deal could turn out to have been a missed opportunity.

Historical night with Queen Mutti

The rather dull election campaign ended with a big bang and an election evening which made history. The German elections turned out to be unexpectedly nail-biting. As expected, it was already clear with the first exit polls at 6pm CET that Angela Merkel’s CDU would become the biggest party. In fact, Merkel reversed the outcomes of the past two elections, in which she did not manage to sustain the opinion poll results on Election Day, and led her party to its best result in 20 years. Moreover, last night offered a couple of other historical moments. Merkel’s junior coalition partner, the liberal FDP, missed the 5% threshold and will for the first time ever have no seat in parliament. At the same time, the anti-euro party, the Alternative for Germany, had an impressive performance, gaining 4.7% of all votes. At the beginning of the evening, an absolute majority for Angela Merkel seemed possible. With the official preliminary result, however, the next government can only be a grand coalition of CDU and SPD or CDU and Greens. The theoretically possible option of SPD, Greens and Linke has repeatedly been ruled out by both the SPD and Greens, and again last night. The other theoretical option, new elections, is also very unlikely in Germany. All of this means that the Germans will very likely get the coalition they have been looking for, at least according to latest surveys. This is a so-called CDU and SPD grand coalition. It is in fact the only realistically possible combination. Negotiations, however, will not be easy. The next government has a unique opportunity to use the current economic good times to ensure Germany’s leading position beyond current growth success. For a long while, Germany has benefited from the earlier reforms of the mid-2000s under former chancellor Schröder and, quite paradoxically, fiscal stimulus during the first part of the financial crisis under Merkel’s first government. Examples of this include car scrap schemes and subsidised short-term work schemes. In recent years, zealousness for reform has clearly slowed down. Therefore, it does not come as a real surprise that in OECD studies Germany often stands at the bottom of the list when it comes to newly implemented reforms. In our view, the biggest challenges for any new German government are to ensure that the economy remains the powerhouse of the Eurozone and can keep its leading position in world markets. To this end, the economic good times should be used to tackle important policy issues such as ageing and pension, investment and innovation, the final shift to renewable energies, and Europe. Germany is still amongst the fastest ageing economies of all European countries. Despite earlier reforms and increased retirement ages, the pension and health care systems are still under pressure. There is a lack of qualified workers in the health and elderly care sector and there have been recent discussions on civil servant pensions. Moreover, the new German government should not be complacent and should use the still-good economic times to invest in the future. Over the last decade, Germany has created a widening investment gap, both for public and private investments. Possible areas for investments are, for example, infrastructure (railways, highways), the expansion of broadband networks, and also energy transformation (including storage systems and smart grids). Energy transformation as such will of course also require significant attention. The shift from nuclear power to renewable energies is far from being finalised. In the short term, a possible coalition of CDU and SPD would clearly have to deal with campaign differences on whether to increase or cut taxes and what kind of minimum wage the country needs. Beyond these issues, however, a grand coalition would have a broad base in parliament, and, equally important, in the Upper House (Bundesrat) to bring forward necessary investment projects, further reforms of the pension system and next steps towards further Eurozone integration. For the Eurozone, a grand coalition would probably continue the current crisis management but with a softer hand. Eurobonds are unlikely but some new European investment initiatives and a soft push towards hidden burden sharing could be the result of a grand coalition. Even a kind of redemption fund, a Eurozone bank resolution fund and far-reaching integration could eventually enter the Eurozone’s centre stage with a grand coalition. All in all, a dull election campaign ended with a big bang and an election evening which made history. Germany has not become a political monarchy but Queen Mutti remains the undisputed political leader.

Peer Steinbrueck en Die Aerzte

Een van mijn muzikale klassiekers is 'Zu spät' (te laat) van de Berlijnse rockband Die Ärzte. Het is een lied over wraak na een versmade liefde. De droom van elke underdog, ooit laat je alle vernederingen en blamages achter je en laat je de hele wereld je grootsheid zien. Het is een lied dat op dit moment de gemoedstoestand van Peer Steinbrück, de politieke uitdager van bondskanselier Angela Merkel, goed weergeeft.

Een blik op de Duitse verkiezingscampagne laat zien dat het voor Steinbrück en zijn SPD niet meezit. Integendeel. Het zit eigenlijk vies tegen. Alles wat mis kan gaan, gaat mis. De eerste verkiezingsposters bleken niet bestand tegen regen. De tweede oplage die weer en wind trotseert, is een wanhopige poging om Merkel onder de gordel te raken, maar bereikt het tegendeel. Duitsland houdt niet van 'negative campaigning'. Daarnaast brak afgelopen week een goed bedoelde documentaire over Steinbrück op de Duitse buis het record weg-zappers. En tot overmaat van ramp voor de SPD, heeft de regering van Merkel voor het eerst sinds de verkiezingen in 2009 weer de meerderheid in de opiniepeilingen.

De verkiezingen lijken voor Steinbrück en zijn SPD al een gelopen race. Maar dat hoeft zo niet te zijn. De grote afrekening komt pas op 22 september en Steinbrück heeft nog steeds kansen om zich te ontpoppen van lachnummer tot verkiezingswinnaar.

Hoe dan? Met hulp van de één derde nog onbesliste zwevende Duitse kiezers. Een groot deel van die kiezers heeft in het verleden al eerder SPD gestemd. Zij vormen een groot overwinningspotentieel. Of die mensen met een anti-Merkelcampagne naar de stembussen kunnen worden gelokt, is twijfelachtig. Als Steinbrück wil winnen, zal hij zijn campagne moeten omgooien. De tactiek van zijn campagne is nu Angela Merkel persoonlijk aan te vallen. Dat zal niet werken. De Duitsers houden te veel van Angie. Steinbrück kan alleen verschil maken op inhoud. Waarom presenteert hij zich niet als duidelijk alternatief voor een ander beleid? Bijvoorbeeld als voorstander van een Griekse schuldkwijtschelding na de verkiezingen? Of een tweede Portugese reddingspakket met afschrijvingen bij particuliere obligatiehouders? Of als iemand die ziet dat de sterke Duitse economische groei van het moment snel verdwijnt als de grote investeringsachterstand niet snel wordt weggewerkt. Waarom pleit Steinbrück niet voor een initiatief voor publieke en particuliere investeringen in bijvoorbeeld infrastructuur, energie, scholen en kennis? Het lijkt wel alsof Steinbrück niet durft te winnen.

In het lied van Die Ärzte wordt de sukkel later een superheld, die de harten van alle meisjes breekt. Een hartenbreker zal Steinbrück niet meer worden, maar met meer durf kan hij zeker nog zes weken van een verkiezingsoverwinning blijven dromen.

Deze column verscheen vandaag in het Belgische dagblad "De Tijd"

Toffe Peer piekt te vroeg

Ik beken, ik ben competitief. Mijn vrouw klaagt er vaak over. Waarom geniet ik niet rustig van de natuur op een mooie wandeltocht? Te langzaam en te weinig adrenaline. Iemand moet de eerste, snelste en beste zijn. Vervelend dat mijn zoon genetisch belast is. Hij kreeg voor zijn verjaardag het voetbalcomputerspel FIFA13 en veegde mij meteen van het veld. Waarop ik stiekem de geheime trucs van het spel op internet opzocht. Na een week 'keiharde training' won ik afgelopen weekend eindelijk eens. Maar zal ik mijn eenmalige hoogtepunt kunnen verlengen? Waarschijnlijk wacht mij het lot van Peer Steinbrück, de uitdager van Angela Merkel voor het Duitse kanselierschap. Even de roes van de verrassingsaanval, maar toch te vroeg gepiekt.


Velen vinden Steinbrück, de derde musketier van het SPD-leiderstrio, een verademing in de politiek. Zeker vergeleken met Merkel. Onverbloemde uitspraken, soms controversieel. Zijn opmars in de peilingen verrast dan ook niet. Steinbrück profileert zich als financieel expert, die de banken hard aanpakt en de crisis beter oplost dan Merkel. Een gevaarlijke strategie, met zijn politiek verleden. Als minister van Financiën en minister-president van Noord-Rijnland-Westfalen was hij verantwoordelijk voor het toezicht op West LB, de grote Landesbank die faalde. Als minister van Financiën in de eerste regering-Merkel bezwoer hij na de val van Lehman Brothers dat de Duitse banken en de economie robuust waren. De crisis was Amerikaans. Maar even later moest Hypo Real Estate gered worden, en belandde de Duitse economie in een zware recessie.

Steinbrück mag geen gevaar zijn voor Merkel, tenzij hij zich in de eurocrisis van haar kan onderscheiden. Meer tijd voor Griekenland, meer politieke unie, een schulddelgingsfonds en, wie weet, eurobonds. Merkel kennende, zal zij die onderwerpen de komende maanden elegant overnemen, alsof ze altijd al van haar waren. Slecht nieuws voor Steinbrück, maar goed nieuws voor Europa. Door Steinbrücks komst zal Merkel iets meer in haar kaarten moeten laten kijken en een socialer gezicht krijgen.

Peer Steinbrück wacht in de politieke arena mogelijk hetzelfde lot als mij, thuis met FIFA13. Mijn zoon heeft namelijk iets van Merkel en heeft mijn moeizaam verworven trucs in een fractie van een seconde al afgekeken. Nu verlies ik weer. Binnen een jaar heeft Steinbrück misschien tijd om met mij een partijtje FIFA13 te spelen.

Deze column verscheen vandaag in het Belgische dagblad "De Tijd".

Diepwerkende wasverzachter

Vandaag is het eindelijk zo ver. De Duitse kiezers gaan naar de stembus en een campagne van afgrijselijke verveling kan toch nog uitmonden in een ware thriller. De gedoodverfde winnaar, een conservatief-liberale coalitie onder bondskanselier Merkel heeft in de recente opiniepeilingen nog maar nauwelijks een meerderheid. Inhoudelijke discussies waren de laatste weken ver te zoeken.

In een jaar met de grootste groeikrimp in meer dan zestig jaar blijft het gebrek aan inhoud en duidelijk geformuleerde keuzes opmerkelijk. Niet alleen bij politici, maar ook bij de bevolking lijkt de noodzaak voor hervormingen en een nieuwe richting voor de Duitse economie niet echt te leven. Anders dan in 2005, toen er in het hele land sprake was van een collectieve depressie, roepen de twee groten partijen nu eigenlijk alleen maar: “verder zo”. Deze zelfgenoegzaamheid is óf kiezersbedrog, óf pure naïviteit.

Het is nu of nooit voor de nieuwe regering om het ‘permanente’ probleem van een zwakke binnenlandse vraag aan te pakken. De grootste economische uitdaging voor de volgende regering is het in evenwicht brengen van de Duitse economie met meer binnenlandse vraag. De Duitse exportsector was competitief en blijft dat ook de komende jaren.

Misschien gaat het ten koste van de titel ‘wereldkampioen export’, maar nu moet vooral aandacht uitgaan naar een cruciaal probleem: Duitsland heeft een van de hoogste belasting voor huishoudens van alle geïndustrialiseerde landen, terwijl de particuliere investeringsquote bijna de laagste in Europa is.

De speelruimte is beperkt, de overheidsfinanciën zijn verslechterd en moeten ook nog worden geconsolideerd. Vanaf 2016 heeft Duitsland de grondwettelijke verplichting van een bijna evenwichtige begroting.

Het is dus geen vrijheid-blijheid verkiezing. De Duitse kiezer kan een duidelijke opdracht geven aan de nieuwe regering voor de toekomstige richting van de economie. Hiervoor moet de kiezer keuzes maken die de partijen zelf tijdens de campagne niet durfden aan te spreken, maar die wel in de partijprogramma’s staan.

Moet het belastingsysteem worden hervormd? Komt er een belastingverlaging voor iedereen of alleen voor lage inkomensgroepen? Moet er een verhoging voor topverdieners worden ingevoerd? Kiest Duitsland voor begrotingsconsolidatie door uitgavenreductie of door belastingverhoging? En komt die begrotingsconsolidatie dan al in 2010 of toch pas in 2011? Zit er een jaarlijkse vermogensbelasting van 5 procent in? Blijft de pensioenleeftijd staan op 67? Voor of tegen kernenergie?

Vragen waar ook andere Europese landen zo moeilijk een antwoord op vinden. Er staat duidelijk meer op het spel dan de wollige campagne de laatste weken deed vermoeden. De verkiezingen van zondag zijn richtingwijzend voor Duitsland en Europa. Het is nu in de handen van de kiezer om de wasverzachter diepwerkende kracht te geven.

Noot: Deze verkiezingscolumn verscheen ook in het Belgische dagblad De Tijd.

Alles beter dan Groundhog Day

In de film 'Groundhog Day' speelt Bill Murray een tv-weerman die telkens weer wakker wordt op dezelfde dag, uitgerekend de ergste dag uit zijn leven. In Duitsland neemt voor de burgers nu elke dag de kans toe op een politieke Groundhog Day: een heruitgave van de zogenaamde grote coalitie van christen- en sociaaldemocraten.

Sinds de regionale verkiezingen in drie deelstaten van een week geleden is een verlenging van de grote coalitie, die niemand eigenlijk wil, dichterbij gekomen. De populariteit van kanselier Angela Merkel (CDU) blijft groot, maar de inhoudsarme campagne kost haar partij stemmen. De CDU leed forse verliezen, waardoor een paar politieke kopstukken het pluche moeten opgeven.

De SPD van rivaal Frank-Walter Steinmeier heeft opeens weer wind mee en droomt van een inhaalrace. Dat laatste lijkt rijkelijk voorbarig. Met slechts 8 miljoen inwoners woont in de drie deelstaten Thüringen, Saksen en Saarland niet eens 10 procent van de Duitse bevolking. Bovendien verloor ook de SPD stemmen en ligt ze nog ver achter de CDU.

De spelbederver voor de SPD heet Die Linke. De socialistische partij, die onder de voormalige SPD-baas Oskar Lafontaine is uitgegroeid van communistisch DDR-overblijfsel tot voorvechter van kansarmen, vist in de vijver van de SPD. Samen regeren met Die Linke op federaal niveau is vooralsnog voor elke partij een taboe, ook voor de SPD. Samen met de Groenen lijkt een meerderheid onwaarschijnlijk en een zogenaamde stoplichtcoalitie met de Groenen en de liberalen ketst af wegens tegengestelde opvattingen over kernenergie.

Steinmeier gaat nu dus voor een destructieve strategie. Het motto is nu 'if you can't join them, beat them'. Het officiële doel is niet langer winnen, maar het voorkomen van een mogelijke conservatief-liberale coalitie.

Als die strategie lukt, blijft - met de groeten van Bill Murray - de vermaledijde herhaling van de grote coalitie als enig realistisch alternatief over. Voor Duitsland allesbehalve een zegen.

In 2005 aangetreden als doenercoalitie, zijn de resultaten teleurstellend. De sterke economische groei tot aan de crisis was vooral te danken aan de forse mondiale groei; de prestatie van de arbeidsmarkt was nog het gevolg van de hervormingen van Gerhard Schröder.

Alleen het economische crisismanagement van de afgelopen maanden verdient lof, ook al waren de maatregelen voor de bankensector niet altijd om over naar huis te schrijven. Nu men niet nog een keer op mondiale groei kan vertrouwen, moet een nieuwe regering een duidelijke richting aangeven en doorzetten.

Rechts of links, voor de Duitse economie is alles beter dan een politieke Groundhog Day.

Deze column verscheen in de Belgische De Tijd.

Subsidies voor zonnebanken

Er is nu toch concurrentie voor de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Niet van de sociaaldemocraten, die in de opiniepeilingen nog steeds op ongekende dieptepunten staan, maar van een heel andere kant. Volgens het dagblad Bild-Zeitung is de populairste Duitser van dit moment Horst Schlämmer.

Deze rijzende ster maakt op pijnlijke manier duidelijk wat de tekortkomingen van de verkiezingscampagne zijn. Horst Schlämmer is het alter ego van de populaire komiek Hape Kerkeling. Schlämmer is het drankzuchtige sufferdje van een kleine krant dat nu in een bioscoopfilm een gooi doet naar het kanselierschap. Als een Duitse ‘Borat’ voert hij campagne met kreten als ‘Yes, weekend’ en ‘Alles moet meer zijn’.

Tot zijn programmapunten behoren onder andere subsidies voor zonnebanken en een minimuminkomen van 2.500 euro voor alle Duitsers. Fictie, maar toch zouden rond 20 procent van de Duitsers op hem stemmen. Niet verrassend, want de Duitse verkiezingscampagne, met nog maar een maand te gaan, is allesbehalve flitsend. Geen inhoud, alleen beelden en banaliteiten.

Angela Merkel staat liever te stralen naast een Duitse medaillewinnares tijdens het WK atletiek in Berlijn dan dat ze een discussie voert over de arbeidsparticipatie van vrouwen. En de sociaaldemocraat Frank-Walter Steinmeier praat niet over de toekomst van de auto-industrie, maar volgt liever een spoedcursus handjes schudden en schouderklopjes geven. In plaats van een richtinggevende discussie over de gezondheidszorg gaat het publiek debat over de vraag of de minister van Gezondheid onterecht haar dienstwagen meenam op vakantie.

Campagne à la Schlämmer, maar waar blijft de inhoud? Ondanks een pijnlijke recessie is er geen discussie over het Duitse groeimodel. Onnodig toch, nu de economie weer groeit? Niet echt. De Duitse groei in het tweede kwartaal kwam van de autoverkoop en de export. Beiden alleen mogelijk gemaakt door de conjunctuurpakketten van zowel de Duitse als buitenlandse regeringen.

De Duitse economie groeit op dit moment alleen bij gratie van de overheidsprogramma’s. Zij ligt nog steeds aan het infuus en kan zonder niet overleven. De slooppremie is afgelopen en de werkloosheid dreigt na de verkiezingen fors te stijgen.

Natuurlijk zal de export ook in de komende jaren een belangrijke motor voor de Duitse economie zijn, maar voor een krachtig, houdbaar herstel is een structureel sterkere binnenlandse vraag nodig. De partij die echte antwoorden op die vragen biedt, heeft geen subsidies voor zonnebanken nodig om stemmen te trekken.

Deze verkiezingscolumn verscheen ook in het Belgische dagblad De Tijd.

Angie en het b-woord

Sinds de vernietigende nederlaag van de Duitse sociaaldemocraten bij de Europese verkiezingen, lijkt er minstens iemand van de statuur van Barack Obama nodig om Angela Merkel van haar tweede termijn als bondskanselier af te houden. De uitdager, minister van Buitenlandse Zaken en sociaaldemocraat, Frank-Walter Steinmeier is alles behalve een Obama. Hij werd al charmant vergeleken met een slapende schildpad. Een schildpad tegen de meest populaire politicus van het land? Een gelopen race? Toch kreeg Steinmeier de afgelopen weken onverwachte hulp van het b-woord. Kan de noodlijdende SPD het tij nog keren?

Merkel en de CDU waagden zich aan het b-woord, de belofte van de verkiezingscampagne is: belastingverlagingen. Het ingewikkelde belastingstelsel met een overvloed aan afschrijvingsmogelijkheden en sluipwegen, is aan een simplificatie toe. Daarnaast zou een belastingverlaging de toch zo zwakke binnenlandse vraag kunnen stimuleren. Blijft staan dat de overheidsschulden de komende jaren de pan uit rijzen door de crisissteun aan de financiële sector en het bedrijfsleven. De CDU en Merkel willen enerzijds de burger ontlasten, maar anderzijds ook als degelijk en spaarzaam gelden. Daarbij komt dat de schulden weer moeten worden afgebouwd, daar Duitsland juist het doel van een evenwichtige begroting vanaf 2016 in de grondwet heeft laten vastleggen. Een vicieuze cirkel?

Wel volgens bijna 80% van de Duitsers, die niet geloven in belastingverlagingen na de verkiezingen. De populariteit van Merkel heeft hier nog geen schade van opgelopen. Toch is voorzichtigheid geboden. Merkel en de belastingen zijn namelijk een moeilijk combinatie. Al tijdens de verkiezingscampagne van 2005 had het Merkel bijna de overwinning gekost: de som van een onbekende kandidaat voor de post van minister van Financiën, die het Duitse belastingstelsel radicaal wilde hervormen en daarbij de belastingen wilde verhogen, waren een welkome prooi voor de zittende bondskanselier Gerhard Schröder. Schröder, altijd telegeniek, baby-zoenend, voetbalspelend en in louter soundbites, speelde in op het Duitse sentiment tegen veranderingen en liet Merkel’s voorsprong van meer dan 20 procent binnen enkele weken bijna volledig verdampen. Merkel finishte met de hak over de sloot.

Het economisch beleid van Angela Merkel wordt vaak beschouwd als anti-beleid: anti-inflatie, anti-stimulus, anti-schulden en anti-staatsinterventies. De feiten spreken echter andere taal. Met staatsgaranties, stimuluspakketten en reddingsacties staat Merkelnomics voor ad hoc oplossingen naar de “kiezersmaak van het moment”. Daarmee win je geen prijs voor rechtlijnigheid, maar waarschijnlijk wel verkiezingen.