Soepelheid boven regels

Mijn typisch Duitse gedrag wordt mij vaak aangewreven door mijn Nederlandse vrouw. Als goede Duitser hou ik van structuur, discipline en Pünktlichkeit, regels boven alles. Zegt zij. Dit regelgedreven Duits gedrag kan dus niet alleen in bilaterale Europese relaties leiden tot wrijving.

In Duitsland belichamen twee instellingen deze typisch Duitse eigenschappen: de Bundesbank en het Constitutionele Hof. In de ogen van eigenlijk alle Duitsers staan ze voor de compromisloze uitvoering van regels en opdrachten. Ze zijn immuun voor politieke spelletjes. Dogmatisme op zijn puurst. Het verbaast dan ook niet dat de hoorzittingen van het Duitse Constitutionele hof van de afgelopen twee dagen vergezeld gingen van groot mediaspektakel. De klacht van een aantal eurosceptici tegen de aankondiging van de Europese Centrale Bank om indien nodig onbeperkt staatsobligaties van eurolanden te kopen, appelleert aan het negatieve onderbuikgevoel van veel Duitsers: 'mag dat zomaar?'. De Bundesbank heeft dat buikgevoel op tijd en stond gevoed met haar publieke oppositie.

Wat even werd vergeten was dat de ECB alleen landen ondersteunt die zich verbinden aan de voorwaarden van een hulppakket, zoals Griekenland, Spanje of Portugal. In de ogen van de klagers is de aankondiging van de ECB in strijd met de Europese verdragen en het verbod op staatsfinanciering. Het lot van de eurozone mag niet in handen liggen van de ECB, het moet in handen liggen van de politiek. Maar de ECB is net door de permanente eurocrisis in de rol van brandweer geduwd. Niet uit machtswellust, wel door het gebrek aan politieke sturing. De aankondiging van de ECB was dan ook de langverwachte 'gamechanger' in de eurocrisis. Ze heeft speculaties over het einde van de eurozone verdreven. In feite heeft de ECB bewezen dat pragmatisme het in de eurocrisis wint van dogmatisme.

Het hof komt met zijn uitspraak pas in de herfst, waarschijnlijk na de Duitse verkiezingen. Het valt niet te verwachten dat de rechters zich inhoudelijk zullen uitspreken over het beleid van de ECB. Als twee centrale banken het economisch al niet eens kunnen worden, hoe zou het Hof dan een economisch oordeel moeten vellen? Bovendien valt de ECB onder de Europese wet en niet onder de verantwoordelijkheid van het Duitse hof. Als er iemand de legitimiteit van het opkopen van staatsobligaties zou kunnen toetsen, is het hooguit het Europees Hof van Justitie. Eventueel komt er nog een laatste poging om de nationale instellingen te versterken, maar dat zal niet afdoen aan de belangrijkste boodschap: de Bundesbank is alleen nog een filiaal van de grote ECB.

Na bijna vijftien jaar heb ik geleerd dat voor een goed functionerende Europese samenwerking soepelheid soms te verkiezen is boven regels. Nu maar hopen dat het hof en de Bundesbank dat ook begrijpen.

Deze column verscheen vandaag in het Belgische dagblad "De Tijd"