Nieuwe kleren voor de Keizer?

Soms gebruiken Europese politici en ambtenaren griezelige woorden. Zoals 'beleidscoördinatie'. Zodra een doelstelling niet is bereikt - van Europa de meest competitieve economie van de wereld maken, of iedereen zich netjes aan de regels van het Stabiliteitspact laten houden - hoor je vanuit de Europese instellingen de roep om meer Europese coördinatie. De strategie wordt aangepast, er komen meer vergaderingen, maar niemand zegt: 'Kijk, de keizer heeft geen kleren aan!'
Die rol lijkt nu de Spaanse premier José Luis Zapatero op zich te willen nemen. Is zijn idee voor meer en stevigere beleidscoördinatie een pleidooi voor een Europese regering? De Franse president, Nicolas Sarkozy, is al langer bezeten van zo'n idee, dat ook wel wordt gezien als een napoleontische poging om de onafhankelijkheid van de ECB te ondermijnen en de regels van het Stabiliteitspact te versoepelen. Berlijn en Londen zien daarom in Zapatero een spreekbuis van Sarkozy en reageren meteen met de bekende aversie tegen meer Europa. De keizer hoeft geen nieuwe kleren. Toch zou vooral Duitsland beter overwegen de gebruikelijke reflexen eens te heroverwegen.

Het kernprobleem van het economisch beleid in Europa is niet het gebrek aan coördinatie, maar het gebrek aan een functionerend en bindend systeem van beloning en straf. Dat laatste ontbreekt vooral in economisch goede tijden. Europa reageert pas als het te laat is. De slechte overheidsfinanciën, de creatieve boekhouding en het dramatische verlies aan concurrentiekracht in Griekenland zijn al jaren bekend. Bindende beleidsinterventies hadden de huidige situatie kunnen voorkomen. Dat geldt ook voor Ierland en Spanje. Ierland werd er jaren geleden op aangesproken zijn zeer goed draaiende economie niet te stimuleren met een belastingverlaging. Spanje werd vier jaar geleden al gewaarschuwd voor de zeepbel op de vastgoedmarkt. Geholpen heeft het niet. Een functionerende stok in de hand van Europa had die landen tegen zichzelf kunnen beschermen en Duitsland kunnen besparen dat het uiteindelijk in de buidel moest tasten om de eurozone te redden.

Natuurlijk brengt meer Europa ook het probleem van democratische legitimiteit met zich mee, maar gewoon doorploeteren werkt niet meer. Kopenhagen en de lachwekkende pogingen om met China over de wisselkoers te praten hebben duidelijk gemaakt dat het huidige model van vrijblijvende economische beleidscoördinatie niet meer werkt. De problemen alleen met fluwelen handschoenen aanpakken zal niet leiden tot een duurzame grotere economische groei. Wil Europa ook internationaal weer een vuist kunnen maken, dan is een 'wortel en stok'-politiek noodzakelijk. Het wordt tijd dat niemand nog om de keizer lacht.

Deze column verscheen eerder in het Belgische dagblad De Tijd.

German GDP dropped by 5% in 2009

It is a strange habit of the German statistical office to release GDP data for the entire past year before actually publishing fourth quarter data. According to the just released numbers, German GDP dropped by 5% in 2009, the strongest fall since WWII. This was hopefully the last reminder of the severity of the recession.

The recession is yesterday’s story; today’s story is the ongoing recovery. Today’s numbers, however, mask a slowdown of the rebounce in the fourth quarter. The annual GDP drop by 5% would, without any revisions to previous quarters, imply a meagre growth of around 0.2% QoQ in the fourth quarter. The official results for the fourth quarter will only be released in a month from now and some revisions could be possible.

The economic recovery and particularly the surprisingly stable labour market have limited the worsening of public finances in Germany. According to the statistical office, the government’s budget deficit amounted to 3.2% of GDO. Despite all government stimulus packages, the deterioration of public finances has been much more limited than in most other Eurozone countries.

Looking ahead, the recovery will continue this year. With GDP growth above 2%, we expect the German economy to be the growth engine of the Eurozone in 2010. However, the recovery is mainly export-driven, while private consumption except for stimulus-driven car sales remains an untapped source of growth. Rebalancing the economy towards more domestic driven growth looks differently. Not everything is hunky-dory.

Mehr Schein als Sein

Die Europäer in Brüssel sehen Europa gerne als echte Weltmacht. Die Klimaverhandlungen in Kopenhagen haben jedoch schmerzhaft gezeigt, dass die echten Entscheidungen ohne Europa getroffen werden. Ein starkes Europa ist immer noch mehr Schein als Sein. Das gilt nicht nur auf der politischen Bühne, sondern auch auf der wirtschaftlichen. Der starke Euro hat in den letzten Jahren zwar den Europäischen Exporteuren das Leben schwer gemacht, in Brüssel jedoch für ein neues Selbstwertgefühl gesorgt. Jetzt droht dem Euro das gleiche Schicksal wie der Politik: eine Rückkehr auf den Boden der Tatsachen.

Bis Ende letzten Jahres gingen Risikofreude der Anleger und Wechselkurse Hand in Hand. Die Nullzinspolitik der amerikanischen Fed machten Anlagen in Europa und Schwellenländern interessanter. Das Ende des US Dollars als internationale Leitwährung schien eingeläutet. Im gerade angebrochenen Jahr sollten Anleger jedoch vorsichtig sein mit dieser neuen Faustregel. Was Wechselkursentwicklungen betrifft ist Risikoappetit Schnee von gestern – 2010 wird das Jahr der Zinsdifferenzen.

Die Abgesänge auf die amerikanische Wirtschaft sind erst einmal verklungen. Der Arbeitsmarkt scheint das Schlimmste hinter sich zu haben und auch der geplagte Immobilienmarkt stabilisiert sich. Die amerikanische Wirtschaft wird dieses Jahr zum ersten Mal seit 2005 wieder stärker wachsen als die europäische. Zeit für die Fed, sich langsam mit Zinserhöhungen zu beschäftigen. Das tut die EZB auch, aber Zinserhöhungen werden in Amerika eher und aggressiver kommen als in Europa und den Dollar bis zum Ende des Jahres beflügeln.

Doch der Schein trügt. 2010 wird nur ein zinsbeflügeltes Intermezzo. Asiatische Länder, allen voran China, warten nur auf den richtigen Augenblick, Teile ihrer Dollarreserven zu verkaufen. Der Amerikanische Exportsektor kann sich auch Besseres vorstellen als einen geschäftsschädigenden starken Dollar, und die amerikanischen Konsumenten müssen sich auch noch an ein Leben ohne Kauf auf Pump gewöhnen. Der Euro wird spätestens 2011 wieder glänzen.

Aus: Euro am Sonntag, 10.1.2010, Letter from...Brussels

Picking up again

German industrial production increased by 0.7% MoM in November, from a 1.7% drop in October. On the year, industrial production is still down by 8%. The increase in industrial production was spread widely across sectors. Durable consumer goods recorded the strongest increase with 2.5% MoM.

After a temporary halt in October, German industrial production has picked up steam again. Looking ahead, the current momentum should continue. The inventory cycle is still turning and German manufacturing should continue to benefit from an investment-led global recovery. Of course, it will be hard to match the growth rates of industrial production in recent months. These were due to the initial rebound. Now, the industrial sector is entering a period of more normal growth rates. The upside of this development is that every single month with positive news from the industry adds to the hope that further job losses should be limited

The last two days have again laid bare the strengths and weaknesses of the German economy. Exports and industrial production are powering ahead. This should not only result in a very strong fourth quarter but should also continue the recovery this year. At the same time, private consumption stays behind and disappoints. Rebalancing the economy towards more domestic driven growth looks differently. If this is the best, in terms of economic growth, the Eurozone has to offer this year, there is obviously no need for the ECB to be in rush with rate hikes.