The Inbetweeners - German Economic Update

The economy has been on a roller coaster ride for quite some time. In the short run, fundamentals remain strong but preparations for the longer run should start quickly. Only judging from German GDP data, the economy has been on a roller coaster ride for quite some time. The impressive first quarter performance was followed by a disappointing contraction in the second quarter. This contraction had given rise to new speculations that the German second Wirtschaftswunder might already be over. Is it? The answer to this question is not easy and not straight forward. There are currently several, partly opposing, trends and developments affecting the economy’s growth prospects. In many ways, Germany is currently inbetween. Here are at least three: i) inbetween strong domestic demand and weaker external demand; ii) inbetween strong short-term fundamentals but weaker long-term prospects; and iii) somewhere inbetween the sometimes religious debate on growth versus austerity. The composition of second quarter growth sent two opposing signals for the German economy’s prospects: the sharp drop in the construction sector should have been a weather-driven one-off and should be reversed in the third quarter. Demand for housing continues to be strong, backed by low interest rates and low homeownership ratios. The inventory build-up seen in the second quarter, however, was less encouraging for activity in the third quarter. Moreover, the only marginal improvement of new orders from other Eurozone countries shows downside risks for the German economy do currently not mainly come from geopolitical tensions but rather from longer-than-expected weak demand from Eurozone peers. It is still too early to tell which of these opposing trends will eventually predominate. This is why Germany is an inbetweener. In our view, the solid fundamentals, domestic demand and exports to the US still form a substantial safety net against widespread fear and a period of economic drought in Germany. Looking beyond the short term, however, the economy and policymakers face new problems. The current strength of the German economy is still the result of structural reforms from the early 2000s. In fact, the economy has reached the final stage of textbook business and reform cycle: from the sick man of Europe to structural reforms and wage moderation to regained competitiveness and increasing exports to dropping unemployment and strengthening domestic demand to wage increases and a fully self-sustained recovery. Additional stimulus will have to come from new structural reforms. Otherwise, Germany could have problems facing its long-term challenges like ageing, an investment gap and surviving global competition. One of the crucial questions for long-term growth prospects is how the industry will react to emerging market economies’ attempts to climb up the quality ladder. Or put differently, what will happen if and when emerging market economies are able to produce same quality products as the Germans. In this context, new developments and trends known as industry 4.0 are of high importance. To manage the transition from the rosy short-term to the rather challenging long-term, investments play an important role. Both public and private investments have remained sluggish in the current recovery. At the same time, however, several investment-intensive sectors offer an enormous potential to improve Germany’s long-term growth. Just think of infrastructure (rail, road but also internet), transition towards renewable energies and education. Up to now, the government has been reluctant to address this issue, giving the impression of some kind of complacency and refusing calls to use the still good (economic and fiscal) times and extremely low interest rates to tackle weak investments. This could change. In recent weeks, there has been anecdotal evidence of a slight, subliminal change within the government, with for example the start of an expert group on new investments. More emphasis on investment would be a shift in policymakers’ stance on austerity and structural reforms. In the European debate, German policymakers have been relatively quiet, hardly commenting on increased calls for more growth and demand-oriented policies. There are, however, some domestic signals that Germany is giving up its principle of leading by example. The German mantra of austerity and structural reforms seems to wobble; at least domestically. In the latest debate on how to reform the German system of transfers between the federal states, a proposal by finance minister Schäuble foresees that the debt brake for the states could be eased. Moreover, the issuance of common bonds of all federal states is also discussed. Last year, the federal government and some regional states issued already one common bond for the first time ever. Needless to say that these changes to the own transfer system would have a strong signalling effect to the rest of Europe. All in all, despite the still strong fundamentals, Germany seems to have reached an interesting transitional period in many different ways, making it the economy of the inbetweeners.

Vreemdeling in eigen land

Na ruim een week in de nieuwe oude heimat blijkt het wel weer wennen. Mijn zoon kreeg op de eerste training van zijn nieuwe voetbalclub te horen dat 'wij in Duitsland op tijd beginnen' nadat hij drie minuten te laat was omdat we de weg even kwijt waren. Mensen lopen niet bij rood licht over straat, ook al zijn er in geen velden of wegen auto's te bekennen. En in de supermarkt schallen reclamespots voor orthopedische inlegzolen en lijfrentes. Welkom in Duitsland, het land van regels, vergrijzing en slaapliedjes van gedroomde bestaanszekerheden. Het verbaast niet dat de Duitsers de ECB niet meer begrijpen. Na het laatste besluit van de ECB afgelopen week waren bijna alle Duitse economen in Mainhatten razend. Volgens hen was Mario Draghi echt te ver gegaan. Wat had het aankopen van privéschuldpapier nog met monetair beleid te maken? Veel. Na Draghi's whatever-it-takes om de eurozone bij elkaar te houden, is het nu een whatever-it-takes om stagnatie en Japanse toestanden in de eurozone te voorkomen. De strategie is duidelijk. De ECB doet er nu alles aan om de aanbodzijde van de kredietgroei op gang te krijgen. Met conditionele liquiditeit, het aankopen van ABS en pandbrieven en uiteindelijk ook de bankenstresstests is er geen excuus meer: aan de banken ligt het dan niet meer als de economie niet groeit. Maar wat als de oorzaak niet de banken zijn, maar de zwakke vraag naar kredieten? Dan helpt alleen nog de Draghi-bag. Betaal elke burger maandelijks 250 euro via de belastingdiensten van de verschillende lidstaten. De eurozone telt zo'n 330 miljoen inwoners, dus na een jaar heeft de ECB haar balans ook met 1.000 miljard euro vergroot. Dat is wat Draghi nu op een ingewikkelde manier ook probeert te bereiken. Gegarandeerd. Burgers zouden met dat geld schulden aflossen of meer besteden. Als de ECB dan ook nog zou aankondigen dat de maandelijkse overboekingen zo lang doorgaan totdat de inflatie weer boven 2 procent staat, gaat dat geld ook daadwerkelijk in de conjunctuur en niet alleen in de spaarpot. Vooral in Duitsland lijkt zo'n Draghi-bag een groot hersenspinsel. En ja, het is monetaire financiering, in strijd met de Verdragen en het vermindert de druk op regeringen om meer te hervormen. Maar wat als zo'n Draghi-bag wordt verbonden aan verplichte structurele hervormingen? Zou dat niet een onconventionele maar ook zeer controverse en efficiënte manier zijn om Japanse toestanden in Europa te bestrijden? Hardop roepen zal ik dat in Duitsland beter niet, anders sturen ze mij nog naar de kerkers van de Bundesbank met een prop in mijn mond. Misschien ben ik in België 'onDuitser' geworden dan ik eigenlijk zou willen toegeven. Maar ik voel steeds meer voor het inruilen van principes tegen pragmatische oplossingen. Ik vrees dat ik toch een beetje een vreemdeling in eigen land ben geworden. Deze column verscheen vandaag in het Belgische dagblad "De Tijd".