De Griekse tragedie gaat verder. Eerst was het alleen Griekenland, rampzalig begrotingsbeleid, een torenhoge overheidsschuld en het gesjoemel met de statistieken, die de markten in rep en roer brachten. Nu verspreid zich de onzekerheid op andere Europese landen. Portugal, Italië, Griekenland en Spanje, sommige gebruiken de eerste letters van deze vier landen als beschrijving van de slechte staat van hun overheidsfinanciën, worden nu allemaal in een rijtje genoemd als mogelijke kandidaten voor een staatsfaillissement. In bedrijf twee van de Griekse tragedie is de varkensjacht begonnen.
Echter, George Orwell heeft in zijn boek “Animal Farm” al geschreven dat alle dieren gelijk zijn, maar sommige meer gelijk zijn dan anderen. Vorig jaar kon dat al worden gezegd over de Oost-Europese landen. Toen dacht ook iedereen dat heel Oost-Europa zou gaan ontploffen omdat Hongarije financiële problemen had. Nu bijna een jaar later, is er geen enkel Oost-Europees land failliet, hebben de EU en het IMF wel financiële steun moeten geven aan sommige landen en zijn overheden flink aan het bezuinigen.
Ook de landen rondom de Middellandse Zee zijn niet allemaal hetzelfde. De Griekse situatie wordt door geen ander land geëvenaard. De overheidsschuld in Spanje bedroeg vorig jaar rond 55% van het BBP en in Portugal rond 77%, vergeleken met 113% in Griekenland. Alleen Italië had met 115% van het BBP een “Griekse” schuldprobleem. Ook de begrotingstekorten zijn verschillend. Met bijna 13% BBP had Griekenland afgelopen jaar het hoogste begrotingstekort van alle Eurozone landen. Portugal had een tekort van 8%, Spanje 11% en Italië 5%. Geen geweldige cijfers, maar de Griekse combinatie van hoge schuld en een hoog begrotingstekort is uniek.
Als de storm niet overwaait, zijn er een aantal scenario’s denkbaar. In het meest gunstige scenario blijven de spreads op Griekse, Spaanse en Portugese staatsobligaties hoog, maar kunnen de landen blijven lenen op de kapitaalmarkt. De regeringen implementeren bezuinigings- en hervormingsplannen en verliezen daarmee niet het vertrouwen van de kapitaalmarkten.
Als de bezuinigingen niet (of alleen gedeeltelijk) worden uitgevoerd, of de landen het vertrouwen op een andere manier verspelen, is een technisch faillissement mogelijk. In dit geval zou waarschijnlijk financiële steun van de EU (of zelfs het IMF) volgen. Of met een directe lening of met een garantiestelling voor nieuwe obligaties. In dit scenario zouden de redders uiteraard iets terug vragen, namelijk de bezuinigingen en hervormingen die de landen vrijwillig niet hebben doorgevoerd. De landen zouden in zo’n geval deels economische soevereiniteit verliezen.
In een geval van faillissement zonder steun van derden, zou een land kunnen beslissen zijn verplichtingen voor schuldeisers niet of niet meer volledig na te komen. Argentinië en Rusland zijn voorbeelden hiervan. Het vertrouwensverlies zou echter groot zijn. Een alternatief is bijvoorbeeld het invoeren van een duale munt. Het land behoudt de euro voor internationale transacties en gebruikt voor de binnenlandse economie een nieuwe ‘munt’ in. Zo zou Griekenland of elk ander land in theorie kunnen devalueren zonder uit de Eurozone te moeten stappen. Of daarmee het vertrouwen van beleggers terug kan worden gewonnen, is echter niet duidelijk.
Het laatste scenario is ook het meest onwaarschijnlijke. Namelijk dat een land de Eurozone zou verlaten. Voorzien is deze optie in de Europese Verdragen niet, maar juridisch is het blijkbaar mogelijk; praktisch echter niet. Behalve de spontane bankencrisis die zo’n stap zou veroorzaken (alle Grieken zullen snel hun euro’s over de grens brengen en ook buitenlands kapitaal vlucht weg), maakt het de schulden alleen maar ondragelijker. De Griekse overheid heeft geleend in euro en moet ook in euro’s terugbetalen. Dat wordt met een waardeloze eigen munt onbetaalbaar.
Hoe dan ook, het is vooral aan de landen zelf om met een oplossing te komen. Alleen geloofwaardige bezuinigingen en economische hervormingen zullen helpen om het vertrouwen van beleggers en markten vast te houden. Deze lijn van zelfverantwoordelijkheid volgt ook de Europese Unie. De Europese Commissie heeft vorige week al een eerste stap gezet. De Grieken komen nu min of meer onder curatele te staan van Brussel. De Europese Commissie steunde afgelopen week de Griekse begrotingsplannen, maar maakte ook bekend vanaf nu permanent over de Griekse schouder mee te kijken. Nog nooit eerder heeft de Commissie alle beschikbare instrumenten tegen een land op hetzelfde moment gebruikt. Aangescherpt toezicht op het begrotingsbeleid, duidelijke aanbeveling voor structurele hervormingen en een juridische procedure tegen de creatieve boekhouding. De Europese ministers moeten deze maatregelen nog goedkeuren. Maar anders dan bij eerdere pogingen van de Commissie om landen aan te pakken, is de verwachting dat de ministers de maatregelen niet zullen afzwakken.
In dit tweede bedrijf van de Griekse tragedie zijn de financiële markten bezig met een varkensjacht. Het is echter niet duidelijk wat de markten echt zoeken en het lijkt soms meer op “Animal Spirit” dan op “Animal Farm”. Een daadwerkelijk faillissement? Een Europese reddingsactie? In ieder geval het laatste lijkt niet zo snel te gebeuren. Zelfs als er nu een verzekering zou komen voor Griekenland, zou de speculatie door gaan of Europa ook bereid zou zijn de kolen uit het vuur te halen voor Spanje, niet eens te denken over Italië. Economieën of overheidsfinanciën kunnen niet binnen een dag van koers veranderen. Geen regering kan zijn begrotingstekort binnen een week van 13% BBP naar 3% BBP terugbrengen. Dat is echter wat de financiële markten op dit moment blijkbaar verwachten. De strategie van de andere Europese landen richting Griekenland, maar ook richting Spanje en Portugal lijkt op dit moment heel duidelijk: het is jullie probleem en niet ons probleem. Als andere landen nu al zouden bijspringen om te helpen, zou dat een verkeerd signaal geven. Europa kan op dit moment niet meer veel doen, dan harde taal te gebruiken. Het tweede bedrijf van de Griekse tragedie was de varkensjacht. Het laatste bedrijf moet nog worden geschreven. Hoewel wij nog steeds een “happy end” verwachten, kan de spanning in eerste instantie nog oplopen.
No comments:
Post a Comment