Uit puinhopen herrijzen*, modder wordt goud
Begin 2025 is de eurocrisis eindelijk achter de rug. Na de mislukte Lissabon en EU2020 strategieën is het tijd vooruit te zien. De Europese Commissie gaat op zoek naar een nieuwe slogan.
Het crisismanagement van de afgelopen vijftien jaren stond in het teken van doormodderen. Geen snelle beslissingen, maar tastend uit de crisis. Een doormodderstrategie op twee sporen: een structureel herstel van de weeffouten van de monetaire unie en tegelijkertijd het opruimen van het puin uit het verleden.
De Eurozone kreeg uiteindelijk geen “total make-over” met plastische chirurgie, maar een herstel met beademing, infuus en pijnlijke operaties. Na deze ingrepen staat er in 2025 geen centralistische Europese superstaat, maar een ingewikkelde constructie van een ex ante beleidscoördinatie. De Europese Commissie heeft weer meer, maar geen alomvattende, macht gekregen. Angelsaksische waarnemers snappen de besluitvorming en machtsverdeling in Europa nog altijd niet en denken bij six- en two-packs eerder aan buikspieren of rappers dan aan een preventief doorgrijpende centrale instelling. Een recht-toe-recht-aan alternatief met zichtbaar nationaal soevereiniteitsverlies konden politici thuis echter niet verkopen.
De nieuwe hoofdrolspeler in de Eurozone is het Europees Stabiliteits Mechanisme (ESM). Na lange onderhandelingen is het ESM niet louter een noodfonds meer voor landen, maar ook verantwoordelijk voor de afwikkelingen van banken. Het ESM is de onafhankelijke, analytische waakhond geworden, die de Europese Commissie nooit mocht zijn. In combinatie met nationale schuldenremmen zorgt het ESM soeverein voor houdbare overheidsfinanciën in alle Eurozone landen.
De make-over van de monetaire unie was alleen mogelijk omdat de crisis hardnekkig aanhield, anders dan veel Europese politici in 2012 hun kiezers voorhielden. Sneller dan verwacht stonden de regeringsleiders van Duitsland, Nederland en Finland voor de keuze “break-it-or-pay-it”. De mix van langdurige recessies, hoge werkloosheid en pijnlijke structurele hervormingen bleek explosief en kon zelfs niet door een gemeenschappelijk bankentoezicht noch door ingrepen van de ECB worden bestreden. Door de sociale onrust en het toegenomen nationalisme gleed de Eurozone meermaals langs de rand van de afgrond en werd het betaaldag. Schuldkwijtscheldingen en een systeem van sociale transfers waren het gevolg. Toch zijn de meeste periferielanden ook na vijftien jaar, gelijk Oost-Duitsland na de eenwording, nog steeds achterstandsregio’s met hoge werkloosheid en een “brain drain”.
De Eurozone is in het jaar 2025 stabiel, maar vergrijzing, het tekort aan eigen grondstoffen en economische machtsverschuiving naar opkomende landen maken van Europa eerder een toeristische bestemming dan een trots industriecontinent. Maar weer eens een nieuw groeitstrategietje doen, denkt de nieuwe president van de Eurozone, de 71-jarige Angela Merkel en presenteert de nieuwe toekomstvisie voor Europa: uit puinhopen herrijzen, modder wordt goud.
Dit stuk verscheen eerder in het Nederlandse NRC Handelsblad
No comments:
Post a Comment